Biodiversiteit monitoren met de gemeenschap

Naturalis is hét nationaal onderzoeksinstituut op het gebied van biodiversiteit. De onderzoekers werken daarbij samen met agrarisch ondernemers. Biologe Lotte Vroomans, onderzoeker bij Naturalis, benadrukt het belang van deze samenwerking: ‘Vanuit Naturalis denken we graag mee met boeren hoe hun percelen biodiverser gemaakt kunnen worden, zodat de natuur klappen beter op kan vangen. Samen zorgen we voor robuustere ecosystemen die beter bestand zijn tegen de uitdagingen van klimaatverandering en intensieve landbouw.’

Binnen het IBP-project Groene Cirkel Circulaire Suikerbietenketen schreef Vroomans onlangs een adviesrapport over het monitoren van biodiversiteit in het landelijk gebied. Dat deed zij in samenwerking met haar WUR-collega Irene Bouwma. Met het rapport willen de onderzoekers concrete handvatten bieden voor het effectief monitoren van maatregelen ter bevordering van biodiversiteit op agrarische percelen. De resultaten van de monitoring laten zien of de toegepaste maatregelen effectief zijn of dat er – waar nodig – bijgestuurd moet worden.

Bewustwording en betrokkenheid

Een van de belangrijkste aanbevelingen in het rapport is de vrijwillige inzet van zowel boeren als burgers. ‘Monitoren met de gemeenschap levert veel bruikbare data op. Door laagdrempelig monitoringsactiviteiten te organiseren, kunnen boeren en omwonenden actief bijdragen aan versterking van biodiversiteit. Tegelijkertijd zorgt monitoren voor meer bewustwording en betrokkenheid. En doordat omwonenden zien wat boeren doen, ontstaat er een diepere verbinding tussen boeren en burgers’, aldus Vroomans.

Monitoring draait om de identificatie van drie belangrijke soortgroepen: bestuivers, vogels en plaagdieren. Daarnaast zijn planten een goede ecologische indicator, bijvoorbeeld van de aanwezigheid van bepaalde nutriënten in het landschap. De aanwezigheid en gezondheid van deze groepen geven een duidelijk beeld van de ecologische balans op het land. Een van de methoden die wordt gepromoot is de zogenaamde BioBlitz. Daarbij wordt na een korte workshop een bepaald gebied binnen een bepaalde tijd onderzocht op allerlei aanwezige soorten. ‘Een BioBlitz is een toegankelijke manier om jong en oud te betrekken bij monitoring en levert snel veel data op’, legt Vroomans uit.

ObsIdentify

Daarnaast wordt slimme technologie ingezet, zoals de ObsIdentify-app. Deze app, ontwikkeld door Naturalis in samenwerking met Stichting Observation International en Natuurpunt, gebruikt kunstmatige intelligentie om soorten te identificeren. De achterliggende database van waarneming.nl leert continu van de foto’s die enthousiaste gebruikers uploaden. Toch blijft menselijke expertise onmisbaar, aldus Vroomans. Zo hebben studenten van de HAS Green Academy geholpen bij het aanvullen van de database met foto’s van plaaginsecten, waardoor de app steeds nauwkeuriger wordt.

Balans

Een robuust, biodivers ecosysteem draagt bij aan bodemvruchtbaarheid, waterkwaliteit en natuurlijke plaagbestrijding. ‘Als de biodiversiteit op orde is, zijn er genoeg natuurlijke vijanden. Plaaginsecten hoeven dan geen plaag te zijn’, stelt Vroomans. ‘Door bijvoorbeeld de toepassing van bufferstroken langs waterwegen en ecologisch bermbeheer kunnen boeren de natuurlijke balans herstellen en beschermen tegen de negatieve effecten van intensieve landbouw. Daarbij speelt het creëren van faciliteiten voor weidevogels, zoals voedselbronnen en nestgelegenheden, een cruciale rol.’

Monitoren biedt boeren de mogelijkheid om vroegtijdig in te grijpen als de ecologische balans uit evenwicht raakt. Daarnaast pleiten de onderzoekers ervoor om de gegevens terug te koppelen aan de vrijwilligers die helpen met het verzamelen van data. Vroomans: ‘Dit vergroot hun betrokkenheid en dat is essentieel om de monitoringsprogramma’s op de lange termijn te waarborgen voor een veerkrachtig en vitaal platteland.’

Vroomans ziet dat er een positieve verandering gaande is: ‘Het ecologisch bewustzijn groeit. Vroeger wilden mensen alles strak en netjes, maar nu begrijpen ze dat dit tegennatuurlijk is. De natuur mag er zijn en dat is prachtig om te zien.’

Klik hier voor het adviesrapport.

Zie ook: Akkerranden en bufferstroken leveren veel op!

Foto: Marit Moerman