1 december 2023
Lessons learned
Het Interbestuurlijk Programma Vitaal Platteland Zuidwestelijke Delta is inmiddels drie jaar bezig. Tijd voor reflectie: welke waardevolle lessen levert het programma op? Bestuurskundige Jitske van Popering (GovernEUR, Erasmus Universiteit Rotterdam) haalde de lessen op en goot ze in een zogenaamd “Model van uitvoering.”
‘Mijn taak was om lessen te trekken op het vlak van samenwerking en organisatiestructuur,’ licht Van Popering toe. Ze doet toegepast wetenschappelijk onderzoek naar governance-vraagstukken en de samenwerking tussen publieke en private partijen. Daarnaast is de trotse Schouwen-Duivelandse nauw betrokken bij de Broedplaats Zoetwater waar ze een taskforce governance organiseert. Van Popering: ‘Uiteindelijk draait alles om de vraag hoe we dingen in samenwerking voor elkaar krijgen.’
Buiten de lijntjes kleuren
‘Het IBP creëert een stukje vrije ruimte, waar je kan experimenteren en buiten de lijntjes kan kleuren,’ vervolgt Van Popering. ‘Daarbij loop je het risico dat je straks allerlei dingen hebt uitgeprobeerd, maar dat dát het dan is. Dat is natuurlijk niet de bedoeling. We staan voor grote opgaven en de provinciale programma’s landelijk gebied komen eraan. Daarbij komen de bestuurlijke lessen uit het IBP goed van pas. Zo kunnen we wat we hier leren, koppelen aan andere opgaven en borgen.’
De vier belangrijkste lessen uit het IBP:
1. De overheid dichtbij
Voor een toekomstbestendig platteland staat de overheid niet boven maar náást de agrarisch ondernemer. Van Popering: ‘Dichtbij zijn betekent ook bereikbaar zijn: als we elkaar bellen dan nemen we de telefoon op. De overheid moet daarnaast transparant zijn en concreet kunnen maken wat wel en niet kan. Dat is een belangrijke voorwaarde voor vertrouwen.’
2. Zorg voor een goede back-office
De organisatie van het IBP is nog redelijk plat, informeel en fluïde. Van Popering: ‘Zodra je een zware, overkoepelende laag gaat inrichten, is zo’n programma ten dode opgeschreven. Alle tijd die je stopt in het organiseren van je organisatiestructuur gaat af van de uitvoering: de spreekwoordelijke schop in de grond. Maar je hebt wel een basis nodig, een back-office. In eerste instantie was dit bij het IBP nog niet op orde. Maar zodra dit geregeld was, ging alles lopen. Als je dit goed regelt zijn de financiële en juridische kaders meteen helder. Dan kan er echt doorgepakt worden en komt zo’n programma in een flow.’
3. Zet een stapje extra
Samenwerking moet wederzijds zijn, dan zet iedereen een stapje extra. Van Popering: ‘Overheden moeten daarbij verder durven denken en doen dan hun takenpakket voorschrijft. Zich niet beperken tot hun formele wettelijke taken en bevoegdheden, maar echt meedenken. Wanneer provincies, gemeentes, waterschappen een stapje extra zetten is dat echt een succesfactor.’
4. Verlies de beDOELing niet uit het oog
‘Als je alleen maar kijkt naar doelbereik, dan kan je de bedoeling uit het oog verliezen. De transitie gaat om meer dan resultaten meten. Het gaat niet om het getal tot ver achter de komma. Wat is het echte doel? Dat is bewustwording creëren, een beweging in gang zetten en blijvende verandering bewerkstelligen. Iedereen kan keurig zijn taak doen, maar toch faliekant falen. Kijk maar naar de kindertoeslagaffaire. Dat is een pijnlijk voorbeeld van hoe je blindstaren op doelbereik kan leiden tot iets dat nooit de bedoeling kan zijn geweest.’