Terugblik Broedplaats Volhoudbare Landbouw

De landbouw staat voor een grote transitie, waarin de sector toekomstbestendiger moet worden. In de Zuidwestelijke Delta heeft het Interbestuurlijk Programma (IBP) Vitaal Platteland hier de afgelopen vier jaar een stevig fundament voor gelegd. Met verschillende Fieldlabs, de Boerderij van de Toekomst, de Biodiversiteitsmonitor Akkerbouw, Agricycling en projecten zoals Gewasdiversiteit en Koolstofboeren heeft de Broedplaats Volhoudbare Landbouw waardevolle inzichten opgeleverd.

Feiko van Dok, trekker van de Broedplaats Volhoudbare Landbouw, blikt terug: ‘Het programma startte met een duidelijke ambitie, vanuit een complexe realiteit. Het IBP bracht verschillende politieke en bestuurlijke visies samen. Sommige projecten stonden al in de steigers en vroegen om snelle financiering, terwijl andere juist tijd nodig hadden om zich te ontwikkelen.’

Experimenteerruimte

‘De landbouwtransitie gaat over grote opgaven en veel partijen. Daar moet je aan de voorkant eigenlijk genoeg tijd voor nemen. Het is belangrijk om gebiedsdoelen op te halen zonder alles vooraf dicht te timmeren. Experimenteerruimte is essentieel. Je moet jezelf niet in een kader laten drukken.’

Toch moest er om in aanmerking te komen voor financiering vanuit het rijk, snel een gebiedsplan worden ingediend. Hierdoor zat niet iedereen vanaf het begin op één lijn. Pas in de tweede fase ontstond er een goed lopend uitvoeringsprogramma, waarin verschillende partijen samenwerkten aan concrete projecten. Dit zorgde voor een innovatieve dynamiek en tastbare resultaten in de regio.

‘Terwijl we bottom-up experimenteerden, werden we ingehaald door de politieke realiteit,’ reflecteert Feiko,‘maar met een positieve grondhouding hebben we toch impact gemaakt. We hebben vier belangrijke thema’s in de PPLG’s kunnen inbrengen en deels verankeren in provinciebeleid. Dat is een mooi resultaat.’

Doelsturing en gedeelde verantwoordelijkheid

Een van de belangrijkste inzichten uit het programma is de potentie van doelsturing met de KPI-systematiek. Boeren kunnen en willen bijdragen aan duurzaamheidsdoelen, maar daar is een universele duurzaamheidstaal voor nodig en een helder handelingsperspectief. In verschillende provincies wordt verder gewerkt aan beloningssystemen die duurzame prestaties erkennen en ondersteunen.

Daarnaast groeit het besef dat boeren een cruciale rol spelen in landschapsbeheer. Naast voedselproductie leveren ze ecologische diensten zoals het behoud van biodiversiteit, waterbeheer en bodemkwaliteit. Dit vraagt om nieuwe samenwerkingsvormen tussen boeren, overheden en maatschappelijke organisaties.

Feiko: ‘Het idee dat agrarisch ondernemers niet het probleem, maar een deel van de oplossing zijn, wordt nu breder gedragen. Vergeet daarbij niet dat veel boeren actief zijn in hun gemeenschap en bijdragen aan de lokale economie en sociale structuren. Dit aspect wordt nog te weinig gewaardeerd, maar is essentieel voor het behoud van een leefbaar platteland.’

De toekomst van de transitie

De Broedplaats Volhoudbare Landbouw heeft laten zien hoe essentieel samenwerken, experimenteerruimte en een flexibele aanpak zijn. De opgedane kennis en samenwerkingen uit het programma mogen dan ook niet verloren gaan, aldus de Broedplaatstrekker. Gelukkig wordt een aantal waardevolle initiatieven voortgezet, waarbij boeren, ketenpartners en overheden blijven samenwerken aan een volhoudbare landbouw.

‘De dynamiek die we met dit programma hebben opgebouwd, is waardevol en overstijgt de projecten’, concludeert Feiko. ‘Nu is het zaak om deze energie vast te houden en verder te bouwen aan duurzame landbouwsystemen waarin de boer niet als hindernis, maar als partner wordt gezien.’

Meer weten?

Bekijk hier de projecten binnen de Broedplaats Volhoudbare Landbouw.