Biodiversiteitsmonitor
Akkerbouw Zuidwestelijke Delta

Doel

Het doel is om samen met overheden, de markt en met akkerbouwers een systeem te ontwikkelen dat duurzame prestaties beloont. Om duidelijkheid te geven stellen we lange termijn duurzaamheidsdoelen vast. Aan de hand van KPI’s (Kritische Prestatie Indicatoren) kunnen ondernemers meten hoe ze presteren op duurzaamheidsdoelen. Zelf kunnen sturen op doelen geeft de ondernemers vrijheid hoe zij deze doelen bereiken. Vervolgens kunnen afnemers, maatschappelijke partijen, leningverstrekkers en de overheid deze prestaties (gestapeld) belonen.

Looptijd

2021-2024

Fase 1: Toetsen KPI’s Biodiversiteitsmonitor en eerste stap naar belonen voor prestaties: Q1 2021

• Samenbrengen van gebiedspartijen, akkerbouwers en kennisinstellingen tijdens de Deltasprint (digitaal kennisuitwisselingsplatform): Q2-3-4 2021
• Start en ontwikkeling diverse werkgroepen (ontwikkeling KPI’s, ontwikkeling eenduidige data, bedrijfsadvies op maat, verkennen beloning, klankbord voedselketen): Q3 2021
• Verzamelen van data en testen met de KPI’s met een groep van 27 gemotiveerde akkerbouwers: Q3 2021
• Opzet en start van een klankbordgroep met vertegenwoordiging van overheden, voedselketen en agrarische sector: Q4 2021
• Doorontwikkeling en afronding eerste fase project: 2022-2024

Fase 2: Doorontwikkeling KPI-systematiek met brede vertegenwoordiging uit de keten en markt. Het opschalen van de aanpak met een grotere groep boeren en een systeem ontwikkelen voor het belonen van prestaties: 2024

• Subsidieaanvraag IBP
• Doorontwikkeling en testen met KPI’s
• Vormgeven van uniforme dataverzameling
• Inbedding van het project door klankbordgroep. Aansluiting zoeken bij gebiedspartijen om te komen tot een stapeling van beloningen
• Project aanpak 130 boeren

Fase 3: Opschalen van de aanpak richting 300 of meer boeren en het verder ontwikkelen systeem belonen voor prestaties

• Aanvraag Europa (Farm 2 Fork)

Activiteiten

Dertig akkerbouwers verspreid over het zuidwestelijk kleigebied doen mee aan de pilot. Centraal staat de Biodiversiteitsmonitor Akkerbouw en een set van kritische prestatie-indicatoren (KPI’s). Beter presteren op deze KPI’s stuurt op meer biodiversiteit, gesloten kringlopen en een duurzamer bodem- en waterbeheer. Zo maken we duurzaamheid op het boerenerf meetbaar en vormen de KPI’s een basis voor het gestapeld belonen vanuit de markt en overheden. Hiermee sluit het project aan op het streven naar meer sturen op het doel in plaats van op middelen. Soortgelijke systemen van het belonen voor prestaties op basis van KPI’s werken al binnen de melkveehouderij, bijvoorbeeld Duurzame melkveehouderij Drenthe en de Brabantse Biodiversiteitsmonitor Melkvee. Dit project pioniert en wil met deze aanpak een eerste stap maken binnen de akkerbouw.

Datasporen

Inhoudelijk is al snel duidelijk geworden dat de data die nodig is voor de KPI’s uit de 0.2 lijst BMA niet eenvoudig op te halen is bij akkerbouwbedrijven. Data wordt weinig uniform geregistreerd binnen de akkerbouw, zoals bijvoorbeeld wel gebeurt binnen de melkveehouderij door middel van de Kringloopwijzer en de daaraan gekoppelde centrale database. De insteek van dit project is om vooral praktisch aan de slag te gaan met de KPI’s en te kijken naar wat er al mogelijk is. Uitdagingen zitten hierbij dus enerzijds bij dataverzameling, maar zeker ook bij de interpretatie van deze data. Binnen dit project zijn daarom verschillende trajecten ingezet om de potentie van verschillende databronnen verder te onderzoeken.

Van start met de gecombineerde opgave

Een van de tot nu toe meest werkbare databronnen is de gecombineerde opgave gebleken. Er is een samenwerking gezocht met Earth & Informatics van de WUR om op basis van de gecombineerde opgave (GDI) de eerste berekeningen voor een aantal KPI’s te maken (percentage rustgewassen in rotatie, percentage eiwitgewassen in rotatie, percentage bodembedekking en gewasdiversiteit). Elke agrariër dient jaarlijks de gecombineerde opgave in bij RVO. Deze opgave vormt de basis voor de landbouwtelling en bijvoorbeeld de mestwetgeving.

Belonen in wet- en regelgeving

Belonen kan in euro’s, maar ook in de vorm van meer ruimte in wet- en regelgeving. Bijvoorbeeld in het zevende actieprogramma Nitraatrichtlijn waarin staat dat boeren moeten werken met ruimere bouwplannen. Dit project kiest voor een stimulerende en motiverende aanpak en ziet een ruimer bouwplan als een van de KPI’s. Uit gesprekken met deelnemende akkerbouwers uit het project blijkt dat veel akkerbouwers waarschijnlijk geen omslag gaan maken voor de bedragen die nu in het vooruitzicht gesteld worden (enkele duizenden euro’s per jaar). De begroting van een akkerbouwbedrijf is groter dan die van een melkveebedrijf en kent meer risico’s. Daarom zien wij een uitzonderingspositie in wet- en regelgeving bij het behalen van een hoge score op de Biodiversiteitsmonitor als een kansrijk spoor. Dit sluit aan bij de wens vanuit de sector van het sturen op doelen in plaats van het voorschrijven van generieke maatregelen.

Klankbordgroep

Rondom de pilot is een brede klankbordgroep ingesteld die bestaat uit vertegenwoordigers van onder meer de drie provincies, betreffende waterschappen, BO Akkerbouw, Cosun Beet Company, Lamb Weston/Meijer, Van Oers United, FarmFrites, CZAV, (Z)LTO, Delphy, Wereld Natuur Fonds, Rabobank, Bayer, Poldernatuur Zeeland, ZAJK, Wageningen University & Research en het Louis Bolk Instituut. De uitvoering van het project is in handen van adviesbureau Boerenverstand die ook zorgt voor de link met het landelijke onderzoek naar KPI’s voor kringlooplandbouw in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

Publicaties

Bekijk hier de algemene publicatie.
Bekijk hier de publicatie: nieuwsbericht nieuwe oogst